میتانی ها

این قوم در هزاره دوم پ م در غرب فلات ایران قدرت زیادی داشتند.در 1500 پ م از کنار دریای مدیترانه تا کوههای زاگرس دولتی تشکیل داده بودند.سپس شمال بین النهرین را به سرزمین خود اضافه کردند.نخست پایتخت آنها شهر واشوگانی در خابور امروزی بود. سپس به آرپخا در کرکوک انتقال یافتند.این قوم از قفقاز تا فرات کوچ کردندو به اتفاق هوریان تشکیل حکومت میتانی را دادند.اتحاد آنها توانست سرزمینهای گوتیان را فتح کنند.مقتدرترین فرعون مصر نیز با دختر شاه میتانی ازدواج کرده است.متون یافت شده از موزی و یورگان تپه در جنوب غربی کرکوک در مورد قوانین زناشویی ، بچه داری، واگذاری اموال ، ارث ،قوانین کشورداری ومجازات اطلاعات زیادی از میتانی ها به ما داده است

قلعه بوینی یوغون -سه هزار سال پیش

دژ بوینی یوغون بر روی صخره های استوار کوهی به همین نام قرار دارد. این کوه از عظمت و صلابت خاصی برخوردار است و صخره های جنوبی و غربی آن از حصانت خاصی برخوردار است و کاملا نفوذ ناپذیر مینماید. قلعه در کنار دهکده کور عباسلو واقع شده ، این دهکده 11 کیلومتر با شهر نیر فاصله دارد و در سمت جنوب شرقی آن واقع شده است .

تپه حسنلو -هزاره هفتم پیش از میلاد تا 250 پ م

تپه حسنلو در جنوب غربی دریاچه ارومیه و 12 کیلومتری شمال شرقی شهرستان نقده قرار دارد و ارتفاع آن از از بستر رودخانه 20 متر و قطر آن 250 تا 280 متر است.قریه حسنلو در کنار دریاچه باطلاقی شور گل قرار دارد و آب تلخ و شور آن قابل استفاده نیست.تپه حسنلو در غرب قریه قرار دارد وتپه های کوچک و بزرگ دیگری در اطراف تپه حسنلو قرار دارند که ارتفاع آنها ار تپه اصلی کمتر است.

نقش برجسته آنو با نی نی

در این سنگ نگاره نقش آنو با نی نی پادشاه مقتدر لولوبی حک شده است و در شهر سر پل ذهاب قرار دارد.او لباسی کوتاه ،مطبق با کفشهای صندل دارد و از نیمرخ حجاری شده است.در دست راست سلاح و در دست چپ کمانی دارد و در زیر پایش دشمنی شکست خورده خوابیده است. الهه ای دیهیم شاهی را به پادشاه میدهد و با طنابی هشت اسیر را نگه داشته است که همگی لخت هستند. در بالای سر الهه دایره ای است که درون آن ستاره ای چهار پر قرار دارد. در زیر این تصویر، کتیبه ای به زبان اکدی نوشته شده است که میگوید:آنوبانی نی پادشاه لولوبوم تصویر خود و تصویر نینی را بر کوه بادیر نقش نمود.آنکس که این لوح را محو نماید به نفرین و لعنت آنو،آنونوم،بل،بلیت،رامان،ایشتار،سین و شمش گرفتار باد و نسل او بر باد رواد. این نقش برجسته در دو هزار و دویست پ م حجاری شده است.

این سنگ نگاره بر روی صخره ای به نام کل-گارا کنده شده است . بر روی این صخره سه نقش برجسته دیگر از زمان لولوبیان قرار دارد و از نظر موضوع مشابه هم هستند.

گوتیان

ساکنین سرزمین گوتیوم واقع در کوههای شمالی بابل بودند.آنها در زمان نرمسین یا فرمانروای دیگری از سلسله اکدی بابل بر بابلیان حمله کردند و حدود یک قرن به نام سلسله گوتی یا گوتیان فرمانروای بابل بودند .نقش برجسته معروف هورین شیخان در بالای رود دیاله از این قوم است که بسیار شبیه نقش برجسته آنو بانی نی است.سرزمین ابتدایی گوتیان ، کوههای زاگرس بین کارون و دجله است. یک مجسمه مفرغی نیز از یکی از شاهان گوتی در همدان به دست آمده که به اواخر هزاره دوم پ م تعلق دارد. اختلافات شدید مردم با حاکمان بین النهرین باعث شد تا مردم آن سرزمین سلطنت گوتیان ایرانی نژاد را به راحتی پذیرفتند.

ولیران دماوند- گورهای اشکانی

منطقه ولیران در کنار شهر دماوند قرار دارد. در سال 1385طی کاوشهای اضطراری در این منطقه یک سایت اشکانی کشف شد. از این محوطه چهار ریتون سفالی و یک آمفورای سفالی در یک گورستان اشکانی و در لایه بالایی آثاری از دوره ساسانی به دست آمده است. همچنین هفت عدد سکه متعلق به مهرداد دوم، اردوان دوم، سنتروک و ارد اول در این سایت یافت شده است.

در گورستان چهار مدل تدفین اشکانی دیده شده است: گور خمره ،تدفین گور خمره ای، گور خاک کن ساده و گور سنگ چین. در این گورستان بیست و یک اسکلت انسان کاوش شده است. سه ریتون به شکل بز و یکی به شکل کفش است. در این گور همچنین ظروف و اشیا سفالی از جنس نقره، مفرغ و آهن شامل حلقه، انگشتر، النگو، سرنیزه، سرپیکان، زوبین، انواع چاقو، گوشواره سگک کمربند، انواه میخ و سوزن به دست آمده است. گورهای کشف شده در چند نوبت استفاده شده اند به این معنی که در تدفین جدید اسکلت های قدیمی را در حفره ای قرار میدادند و اسکلت جدید را در محوطه اصلی گور میگذاشتند. احتمالا این گورستان حدود سی سال مورد استفاده قرار میگرفت.

در این بخش همچنین هشت عدد سکه نقره مربوط به دوره ساسانیان، سه سکه متعلق به خسرو دوم و سه قطعه استروکا (سفال نوشته به خط پهلوی ساسانی) و تعدادی مهره از جنس سنگ عقیق، شیشه و قیر طبیعی و اشیا دیگری شامل سردوک، چاقو و سرپیکان کشف شد .

این منطقه به سرپرستی محمد رضا نعمتی کاوش شده است و یکی از معدود سایت های اشکانی داخل مرز ایران به شمار میرود. لازم به ذکر است این سایت پس از کاوش بدون حفاظ به حال خود رها شده است و در معرض تخریب قرار دارد.

منطقه باستانی یری -هزاره اول پیش از میلاد

منطقه باستانی معروف به شهر یری در شمال غربی روستای پیرازمیان در 31 کیلومتری شرق مشگین شهر در کنار رود قره سو قرار دارد. وسعت این منطقه تاریخی 400 هکتار است و از سه قسمت دژ نظامی، معبد و قوشا تپه تشکیل می شود. قدمت قلعه و معبد به 1450 پیش از میلاد و قوشا تپه به 7 هزاره پیش از میلاد می رسد.

قبرستان تاریخی روستای کشیگ نیکشهر

قبرستان روستای کشیگ نیکشهر-4700 سال پیش ، عصر مفرغ
در تیرماه سال 1391در زمینی به وسعت 35هکتار در روستای کشیگ نیکشهر گورستانی مربوط به عصر مفرغ کشف شده است. ظروف سفالی، اشیای مفرغی و دسته هاونهای سنگی بزرگ قدمت منطقه را تا 4700سال پیش از میلاد به عقب برده اند.این منطقه باستانی در پی عملیات حفاری آبرسانی به روستا که در 12 کیلومتری شمال نیکشهر قراردارد، به طور اتفاقی کشف شده است. تعداد 20 گور در این منطقه کشف شده که معماری خاصی دارند. گورها دیوارهای سنگی و سقف مسطح سنگی دارند و در عمق یک و نیم متری از زمین قرار گرفته اند. گورها بسیار بزرگ و با ابعاد حدودی چهار در یک متر ساخته شده اند. آثار به دست آمده از این منطقه نشاندهنده ارتباط فرهنگی ساکنان باستانی آن با مناطق شمالی مانند بمپور هستند.

نقشه تاریخی ایران

نقشه پیش از تاریخ ایران